In dit onderdeel een opsomming van allerlei activiteiten die we in de speelkamer hebben gedaan. Dit is nog maar een deel, er zijn door de jaren heen zoveel leermomenten geweest, te veel om op te noemen. Vooral in het begin moest Charon eerst een angst overwinnen om het aangeboden materiaal aan te raken, maar toen ze daar overheen was hebben we van alles geïntroduceerd om haar een stapje verder te helpen in haar ontwikkeling.
Je kunt rustig zeggen dat alles wat in die speelkamer gedaan is, bewust gedaan is, met in het achterhoofd een doel om naar toe te werken. Ik heb hier een aantal activiteiten uitgelicht om jullie een idee te geven hoe we te werk zijn gegaan. Het staat niet op volgorde van aanpak.

Voor kinderen met autisme geldt vaak dat ze een beperkte fantasie hebben.
Voor Charon gold dat zeker ook. Vooral in de begin jaren van het speelprogramma moesten wij haar letterlijk alle mogelijkheden laten zien. Ze ontdekte nooit uit zichzelf nieuwe variaties op spelletjes die ze al kende. Altijd had ze het voorbeeld van ons nodig om te ontdekken “hee, dat kan ook!”
Wij hebben steeds gezocht naar ervaringen die ze nog niet eerder had gehad en naar nieuwe variaties met materialen die ze al kende.

Tekenen heeft ze bijvoorbeeld echt in stappen geleerd. En dan bedoel ik niet alleen hóe je tekent, maar ook bijv. dat je twee figuurtjes op één blad kunt tekenen in plaats van op elk blad maar één figuur. Dat waren dingen die ze uitgelegd moest krijgen, die ze niet zelf kon verzinnen.

Na enkele jaren zagen we haar fantasie groeien. Ze speelde situaties uit zichzelf na die ze eerder had meegemaakt, zonder dat wij haar die richting op stuurden. En ook in haar tekeningen zien we beelden terug van wat ze mee heeft gemaakt.
Haar creativiteit blijft gebaseerd op eerdere ervaringen, dus wij blijven zoeken naar nieuwe uitdagingen.

grof
Charon imiteerde helemaal niets op het moment dat wij er om vroegen (dyspraxie).
Daarom zijn we begonnen met eenvoudige oefeningen aan haar te vragen die ze motorisch gezien makkelijk kon. Zoals haar armen omhoog, armen wijd, neus aanraken etc.
We deden het eerst een keer voor met de woorden “doe armen hoog” en zeiden het dan opnieuw en begeleidden haar armen de lucht in. Dit een aantal keren herhalen en de begeleiding afbouwen als je voelde dat ze het zelf ging doen. We hebben dit soort oefeningetjes op allerlei momenten aan haar gevraagd, (niet alleen in de speelkamer) en gewoon onder het spelen door, zodat het leuk bleef. Ze was vooral gemotiveerd om te oefenen als ze heel graag een spelletje wilde doen. Dan vroegen we toch eerst nog een keer om een motorische actie.
Hiermee trainde ze de hersenen om aan een verzoek te voldoen van een ander, dus te reageren op een vraag. Imiteren op verzoek is hierdoor in gang gezet en ook ging ze vlotter op vragen reageren.
Ze kwam sneller in actie. Het was een enorme sprong in haar ontwikkeling.

Matras als glijbaan. Veel variëteiten mee gemaakt. Tig manieren om je matras te vervormen. Desnoods het bed op zijn kant, tafel eronder etc etc, dat maakte het spel steeds nieuw. Koprollen maken, Charon er helemaal in rollen, er onderdoor kruipen, als tent gebruiken, kortom het matras werd vooral niet gebruikt om er lekker op te liggen.

fijn
Pincetgreep aanleren. Charon had toen ze zes was nog geen voorkeurshand. Haar iedere keer bewust laten tekenen met altijd dezelfde hand. Haar pols zweefde boven het papier en duwden we zacht op tafel, totdat ze het uit zichzelf op tafel liet liggen.

strijkkraaltjes,minikraaltjes rijgen met visdraad. Fijne motoriek stimuleren en wonderlijk genoeg had ze hier totaal geen moeite mee.

Allerlei verschillende soorten doppen los draaien en andere sluitingen oefenen (rits,knopen,klittenband,drukknopen,vete rs, wasknijpers,paperclip,draaidoppen, doppen met een klepje,bierdop met flessenopener) maar ook knopen leggen in verschillende soorten touw. (elastisch, koetouw, plastic touw, dik en dun etc)
Sleutel in deur en helpen om het slot open en dicht te doen
Jo-jo oprollen en mee rollen.

Torens bouwen. Eerst zijn twee blokjes op elkaar al een hele prestatie, maar door de jaren heen hebben we alles op elkaar gestapeld wat maar enigszins stapelbaar is. (doel, angsten overwinnen als iets kapot valt, inschatten wat wel en niet mogelijk is)

Poppen kleren aantrekken. Ook hier zaten weer de nodige uitdagingen. Inschatten van de grootte van de kleren t.o.v de pop. Zo heeft ze het begrip groot/klein geleerd. En is het vaak priegelwerk met poppen, dus ook de fijne motoriek werd hiermee aangesproken.

Coördineren/ stoppen/ opeenvolgende handelingen
Met ballonnen tennissen. (coördinatie).

Stop-spelletjes. Tijdens het spelen ineens stop roepen om te oefenen dat ze een beweging moest stoppen. (was moeilijk ivm dyspraxie)

Een stapel A4 blaadjes ordenen. Best lastig, al die verschillende handelingen achter elkaar. Wij denken daar helemaal niet meer bij na, maar Charon moest handeling voor handeling leren en ze dan achter elkaar monteren.

Als ze onze hand pakt omdat ze iets van ons wil, gaan we daar niet meer op in. Elke keer als ze dit doet zeggen we “zeg maar ‘mee” en komen pas in actie als ze “mee”gezegd heeft. Doel; spraak stimuleren als ze iets van een ander wil.
Toen ze dit kon, hebben we “helpen”gevraagd.

Maart 2000, Charon 6 jaar; Het “nee-schudden” is gelukt! Wel 1000 keer voorgedaan als ze om een stuk speelgoed vroeg wat boven op de plank lag. Expres iets pakken wat ze niet wou en dan liet ze door een beetje te jammeren wel horen dat dat niet het gewenste speelgoed was. En iedere keer schudden wij ons hoofd en zeiden duidelijk “nee”. Geweldig, eindelijk kon ze het duidelijk maken als ze iets niet wou!!!!!

Voor de spiegel liedjes zingen met gebaren. De gebaren ‘prompten’. De begeleider houdt de handen vast van Charon en samen maken ze de gebaren. Doel; gebaren imiteren en taal ontlokken door de liedjes te onderbreken en het volgende woord door Charon in te laten vullen. Toen we starten waren we al blij als ze de klank nabootste van de melodie. Maar een jaar later hoorden we de eerste woorden en deed ze enkele gebaren uit zichzelf.

Mondmotoriek oefenen; leren blazen. Charon kon het niet. Bellenblazers stak ze altijd in de mond, vanwege de lekkere smaak van zeep. Door keer op keer haar hand te begeleiden naar haar mond, zodat ze hem er niet in kon stoppen, werd de drang om er van te snoepen minder en blies ze per ongeluk een bel. Dat was leuk! Dus kreeg ze uiteindelijk door hoe je moest blazen. Met een rietje over confetti en watjes heen blazen vond ze grappig, dus ook dat was een nuttig spel voor ‘t oefenen van de mondmotoriek.

Een praatplaat bekijken en aanwijzen wat er allemaal op stond. Een praatplaat werkte in het begin beter dan een boekje, omdat ze dan vooral nieuwsgierig was wat er op de volgende bladzijde ging komen en zich niet kon concentreren op de bladzijde voor onze neus lag.

De speelkamer pikdonker maken en met een zaklamp alle voorwerpen belichten en benoemen. (doel; spraak oefenen)

Als Charon initiatief nam in spel, soms net doen of je het niet begreep. Uitdagen om meer communicatie te gebruiken. Met veel theater en een plezierige uitdrukking een beetje onder druk zetten.

Knopen dicht maken. Allerlei soorten knoopsluitingen in de speelkamer oefenen. Van drukknopen tot bh sluitingen, gewone knopen tot ritssluitingen. Doel;zelfstandiger worden bij aankleden en oplossinggericht werken.

In de speelkamer stond een verkleedkist met kleren. Omdat ze iedere keer alles op de grond gooide als ze iets zocht, maar het vervolgens niet meer opruimde, werd het een grote puinhoop. Tussendoor opruimen was nog te veel gevraagd, dan was ze de motivatie voor het verkleden weer kwijt.
We bedachten de volgende oplossing. Een mega-grote kist waar ze in kon rommelen zonder dat de kleren er uit vielen. Zo groot dat ze er zichzelf ook in kon verstoppen. En het werkte. Het slingerde niet allemaal meer over de vloer en ze was nooit iets kwijt, want het lag allemaal in de kist. Het veelvuldig verkleden heeft haar zelfstandiger gemaakt in kleren aan- en uittrekken, in het binnenste buiten keren, in voor- en achterkant ontdekken. In knopen en ritssluitingen. Later in het sorteren van “de was”, het opvouwen en het netjes in de kast leggen.

Een boekje was een boekje. Charon had geen verschil tussen kleurboek of leesboek, met als gevolg dat ze in elk boek ging kleuren. Ook dit hebben we vele malen moeten oefenen door heel nadrukkelijk om en om met de verschillende boekjes aan het werk te gaan en haar letterlijk uit leggen. Als er woordjes staan dan is het een leesboek, als er kleurplaten in staan….…..

Wel 100 x vragen of ze wil helpen met opruimen en 99 keer accepteren dat ze “nee”zegt en nee doet. Toch blijven we haar uitnodigen, de kans dat ze een keer ja gaat zeggen is altijd aanwezig. En natuurlijk komt die dag dat ze gaat helpen. Weer een moment om enorm uit ons dak te gaan.

Toen een bekende ging verhuizen, kreeg ze aandacht voor huizen. Iedereen moest een nieuw huis. We fantaseerden wat er allemaal in een nieuw huis stond en tekenden dat, bouwden ze van duplo en knutselden nieuwe huizen van karton. Maar ook alle soorten huizen kwamen aan bod. Van flat tot boerderij, bekende gebouwen waar we wel eens langs reden tot fantasiegebouwen.
En natuurlijk de grote variatie. Plat dak,punt dak,modern en trapgevels Kerken,fabrieken, torens,restaurants,winkels. Ze was inmiddels 10, maar we kregen het idee dat gebouwen al die jaren onderdelen van de wereld waren geweest, waarvan ze geen idee had wat de functie was. En omdat ze er zo nieuwsgierig naar was, gingen we nu ook al die gebouwen bezoeken. Haar wereld werd groter! Het liefst wilde ze zelf verhuizen. (Zie de verhalen in het avonturenboek)

Met legopoppetjes naspelen wat Charon beleefd had. Vertrouwde situaties naspelen. In het begin was er slechts 1 verhaal wat keer op keer exact hetzelfde gespeeld moest worden van Charon. (wakker worden, instappen (in bus), naar school rijden, uitstappen). Heel langzaam aan mochten we er af en toe 1 ding bij verzinnen, wat vervolgens weer weken werd gespeeld.
Doel; verhaal begrijpen en fantasie uitbreiden. Inmiddels speelt Charon elke situatie na die ze meegemaakt heeft, bouwt zelf nieuwe huizen, scholen enz en richt het zelf in.

Voorwerpen ruilen, om en om aan de beurt zijn, elkaar helpen, elkaar troosten als je pijn hebt, van alles om het samen spelen te bevorderen en te leren hoe mensen met elkaar omgaan.

Tekenen met een spons op het schoolbord. Eindelijk kwam ze over haar angst heen dat het allemaal niet zo perfect hoefde te zijn.

Omdat ze in het begin niet de doppen terug deed op de stiften, er geen oog voor had, gebruikten we een houten blok, waar allemaal gaatjes in geboord waren. Iedere keer als ze een stift gebruikt had, kon ze hem weer in de standaard zetten. Zo kreeg ze een systeem om de stiften op te ruimen en werd het zichtbaar als de dop er niet was. Toen ze zich dit systeem eigen had gemaakt, was het blok niet meer nodig.

Veel met sjablonen getekend. In het begin koos Charon zelf vooral voor de vaste vormen. (vierkant,rond,driehoek etc). We hebben laten zien wat je met sjablonen kunt maken als je verschillende vormen aan elkaar maakt. (huis = vierkant + driehoek).
En door verschillende vormen van groot naar klein in elkaar te tekenen, ontstaat er steeds een nieuw figuur. Ook al lijken dat misschien nietszeggende vormen, het levert een bijdrage aan je ontwikkeling, als je al die in elkaar overstromende figuren kunt onderscheiden.
Charon heeft iets met die vaste vormen. Zo ziet ze overal in één oogopslag voorwerpen in winkels, woningen etc waar een rondje en een vierkant in elkaar verweven zijn. (Een alarmsysteem, een deurbel, een putje etc. het zijn voorwerpen die haar het eerst opvallen). En ook was er lange tijd een verschil in haar tekeningen te zien tussen jongens en meisjes. Jongens hadden altijd een vierkant hoofd, meisjes een ronde.

Je eigen omtrek maken op een groot vel behangpapier. En ook buiten op de stoep gaan liggen en met krijt omtrekken.

Schaduwen tekenen. Voorwerpen kort boven het papier houden en alleen de schaduw die op het papier valt tekenen.

Lotto-kaartjes natekenen. Vooral de lotto van Dick Bruna sprak haar erg aan vanwege de simpele tekeningen.

Stripverhaaltje tekenen van wat Charon had beleefd. Doel was om een aaneengesloten verhaal te leren begrijpen. Ze ving de taal nog teveel aan flarden op.
En het was iedere keer vernieuwend voor Charon. Een ontdekking dat je op die manier kunt tekenen, nu begreep ze niet alleen een stripverhaaltje in een boek, maar ik vond ook stripjes die ze zelf had getekend.

Vormtekenen. Eenvoudig begonnen met stippellijntjes overtrekken. Rondjes, kronkelpaden, zigzaggen etc. Kruisingen waren lastig, dus die veel samen gedaan. Haar hand vasthouden, wij leiden haar. Ze had hier veel motivatie voor. Uiteindelijk heeft ze ingewikkelde vormtekeningen overgetrokken. Doel;soepele bewegingen met pen maken, kruisingen kunnen maken, voorbereiding op schrijven.

Water in een megaspuit (eentje die ze bij sondevoeding gebruiken) en complete tekeningen op de stoep spuiten.

Papier leggen over materialen waar reliëf in zit en er met wasco overheen rubben. (geld,bladeren, hele plastic sjablonen onder een papier etc)

Een plattegrond tekenen van haar slaapkamer. Doordat ze dit herkende, konden we de stap maken naar een plattegrond van ons huis, de keuken,de tuin. De overstap naar buiten bracht ons ook naar een informatiebord van ons dorp. Door veel plattegrondjes te tekenen kreeg ze meer ruimtelijk inzicht en hebben we veel taal geoefend. Ze vergat geen enkel onderdeel van wat er zich in die ruimte bevond. Knutselen was ook leuk, dus met karton of van lego bouwden we ook ruimtes na die voor haar bekend waren.

Matchen (twee dezelfde plaatjes zoeken) kon ze hartstikke goed, maar niet op ons verzoek
omdat ze de vraag niet begreep en het aanwijzen een moeilijke handeling was.
Drie onderwerpen op tafel, waarvan twee hetzelfde zijn. De vraag stellen “”pak dezelfde”, haar
hand begeleiden en de twee dezelfde voorwerpen pakken. Doel was ; vraag begrijpen “pak dezelfde.”
Ook het wijzen heeft ze op dezelfde manier geleerd. “wijs aan” en dan een voorwerp wat op tafel ligt benoemen. Haar hand ondersteunen en vinger naar voren begeleiden was nodig omdat ze nog niet imiteerde. De vraag moest steeds hetzelfde zijn, zodat ze de handeling en de woorden bij elkaar begreep.

Toen ze de opdrachten beter begreep konden we ze cognitief ingewikkelder gemaakt. Moeilijkere woorden vragen te pakken. Een plaatje bij het juiste seizoen matchen. Etc.

Drie dezelfde tekeningen maken, maar er 1 afwijkend maken door bijv. een stukje te kleuren.
De vraag stellen “welke is anders?” Haar prompten (onze hand hielp haar hand en wees de
afwijkende aan, zodat ze de vraag ging begrijpen) Doel was dus; vraag begrijpen “welke is
anders”?

Sorteren. Van allerlei materiaal wat Charon interessant vond, maakten we spelletjes.
O.a. pieren waren leuk, dus veel pieren getekend en uitgeknipt. Ze daarna sorteren op dik en dun/ groot en klein, op kleur, met strepen of met stipjes….

Met veel verschillende lotto’s gespeeld. Hetzelfde plaatje zoeken (van dieren, dick bruna tot ingewikkelder tekeningen) Later ook veel met loco gewerkt.

Patronen natekenen en later patronen afmaken (een ketting van rondje,vierkantje,rondje
vierkantje etc.)

Dikke stippen in een blad vol kleine stippen. Een vorm herkennen als je een lijn trekt van dikke stip naar dikke stip. (vierkant of driehoek, Feuerstein) doel; nieuwe vormen ontdekken in een bestaande vorm/ inzicht krijgen.
Als vervolg hierop hebben we vormen uitgeknipt van allerlei gekleurde kruisen,vierkanten en driehoeken. Als je ze op elkaar legt, ontstaan er steeds nieuwe vormen. Hierdoor leerde ze dat dit ook met sjablonen werkte en tekende steeds nieuwe figuren. Vormen die in elkaar passen.

Hamertje tik; in eerste instantie gebruikt voor vormen naleggen. En dan bouwden we vooral figuren die zij leuk vond. Een kinderwagen of een huis. Maar ook andere doelen. Zelfde kleur bij elkaar zoeken, groot en klein. In een later stadium ook het timmeren geoefend.

Tangram in elkaar prutsen zodat ze precies in een doosje passen. De tangram ook gebruiken om allerlei verschillende vormen te maken.

123
Getallen leren. Bijv. bloemen tekenen was leuk, dus willen we dat ze een bloem met vijf blaadjes tekent. Het getal 5 zegt haar niets. We zetten het getal 5 op een papier en tekenen er 5 dikke stippen naast. We geven de opdracht, “teken 5 blaadjes” en wijzen elke keer een stip aan om haar te begeleiden hoever ze is. Doel; getal en aantal aan elkaar kunnen koppelen.

Kaartjes met cijferseries op volgorde laten leggen. Dus 3 series van 1-2-3 / 4-5-6 / 7-8-9-10.
Doel; getallen van 1 t/m 10 op volgorde leggen was te veel. Kijken of ze wel iets begreep van de volgorde.

Abc
Golven, kronkelpaden en figuren van stippellijnen overtrekken. (beginnend schrijven)
Omdat ze dit erg leuk vond en er voor gemotiveerd bleef, hebben we in een later stadium dit gebruikt om haar taalbegrip te vergroten. Een paar zinnen achter elkaar was nog te veel om te verwerken, dus dat moest ze nog leren. We hebben korte verhaaltjes gemaakt door simpele tekeningen te verbinden met kronkelende stippellijntjes. Door de lijntjes te volgen met de stift kwam ze vanzelf een onderwerp tegen en was onderaan de bladzijde een “verhaaltje” compleet. (bijv. vogel----takje in de bek-----nestje in boom-------nestje met eitjes-----jonge vogeltjes in nest)

Zoek je eigen letter. Haar naam groot schrijven en dezelfde letters uitknippen uit kranten en tijdschriften. Naschrijven van verschillende lettertypes, naschrijven van allerlei woorden uit bladen. (doel interesse krijgen in letters)

“Ik leer lezen” (te koop in de speelgoedwinkel) een spel waarbij je het woord moet leggen, naast een plaatje. Met behulp van gekleurde, plastic steentjes met een letter aan de voorzijde en pinnetjes aan de achterzijde, is het een soort puzzel. Als je de goede kleur steen pakt, past er maar één letter op de goede plek. Charon heeft dit uren gedaan en heel wat woorden gelegd.

De doos vol gevoelens; dit is een doos waarin kaarten zitten met een voorstelling aan de voorzijde getekend. Aan de achterkant staan vragen. De verhaaltjes gaan over boos, bang, blij en verdrietig. Omdat Charon de vragen nog niet begreep, zijn ook deze kaartjes niet gebruikt zoals ze bedoelt waren, maar waren het vooral plaatjes om over te vertellen, om gezichtsuitdrukkingen na te bootsen, om na te spelen met de poppen, om ze te sorteren op emotie, om ze na te tekenen, om er nette stapeltjes van te maken, om ze te verdelen tussen twee personen, om de motoriek te oefenen en ze in de gleuven te stoppen van de bijbehorende doosjes en in een veel later stadium om er een rollenspel van te maken en zelf de personages te zijn die op een kaart zijn getekend.

Kijken naar gezichten in tijdschriften. De uitdrukkingen benoemen.
Maar ook de Donald Duck was een geweldig leerboek als het om emoties gaat. (stripverhalen zijn veel duidelijker in emoties)

Verschillende verftechnieken gebruiken. Doel; creativiteit tekenen uitbreiden.
Papier nat maken met water en kwast, daarna met waterverf er op schilderen. Kleuren vloeien in elkaar over.
Met aquarelpotloden kleuren, daarna met kwast en water er overheen. Kleuren vervagen.
Charon verzon later een variant met pastelkrijt. Met krijt kleuren en dan met kwast en water het vervagen. Doel;nieuw materiaal ontdekken en kleuren mengen.
Verfen op verschillende materialen. Papier,hout, piepschuim,glas

Kleuren mengen in water. Verf niet gebruiken om te verven, maar je kwast in een glazen pot met water dompelen en kijken welke kleur ontstaat als je twee kleuren door elkaar mengt. Of tien kleuren.
Charon heeft dagen gehad dat dit een veel boeiender proces was dan het verven op papier.

Bloemknoppen in klei drukken en er later gips in gieten, prachtige miniatuur schilderijtjes gemaakt.

Vouwblaadjes vouwen, de eerste vouw was ook weer een compleet nieuwe ontdekking en een enorme mijlpaal toen ze het zelf kon. We hebben afgewisseld met vierkante en ronde blaadjes, van dik en van dun karton. Ze heeft geleerd hoe je puntjes er uit kunt knippen of scheuren, hoe je blaadje verandert in een kleedje als je er stukjes uitknipt. Hoe je er een groot kleed van kunt maken, door ze aan elkaar te plakken. Dus ook het plakband werd geïntroduceerd en was nog een hele lastige klus. Door het vouwen kwamen we vanzelf bij het inpakken van cadeautjes. Blokjes,wc rolletjes, harde en zachte, grote en kleine materialen hebben we geoefend om in te pakken. Daar komt een stuk inschattingsvermogen bij kijken. Hoe groot moet het papier zijn? Alles hebben we geoefend met als resultaat dat alle poppen van Charon nu regelmatig cadeautjes krijgen, ingepakt in door Charon zelf getekend inpakpapier.

Pieren in een vierkante glazen pot, gevuld met zand in de speelkamer. Na een paar dagen zie je het gangenstelsel en kun je de pier volgen als hij langs het glas kruipt.

Experimenteren met magneten. De aantrekkingskracht en de negatieve kanten naar elkaar toe. De speelkamer door met een magneet om ijzer te ontdekken. En vooral ook te leren welke materialen niet magnetisch zijn.

Gekleurde blaadjes voor de lamp houden zodat de hele kamer verandert van groen, in blauw, in oranje…..

Een paraplu op de kop voor de heg leggen buiten en flink schudden. Kijken wat voor diertjes er allemaal in de heg zitten.

Spelen met aanrakingen en observeren wat dat met haar doet. Zomaar een aai of een liefkozing was niet vanzelfsprekend. Tijdens de sessies er bewust mee gespeeld. Kijken wat wel en niet mocht. Armen niet, benen mochten we wel aanraken. Voeten vond ze zelfs prettig. Zachte aanrakingen vond ze minder prettig dan stevige druk. En haar hoofd mochten we helemaal niet aanraken. Dit alles had te maken met over- of ondergevoeligheid op haar lichaam. We hebben speciale speelsessies gehad die als doel hadden om het aanraken te stimuleren. Vooral omdat je in het dagelijkse leven nog wel eens vlak naast iemand zit, of je een hand geeft of een schouderklopje krijgt. We hebben het nooit geforceerd, maar op een overwogen manier het aanraken gestimuleerd en altijd rekening gehouden met Charons grenzen. “Niet doen” was niet doen. Uiteindelijk hebben we zelfs massages gegeven en dan ontspande ze volledig.

Muziek maken met alle soorten speelgoed en andere materialen. De meest waanzinnige geluiden zijn te halen uit materialen die niet gemaakt zijn voor muziek. Doel was samen spelen en ritme nadoen.

We gebruiken een speciale klok voor het tafelwerk. De minuten worden afgeteld met een rood vlak. Als de tijd verstrijkt, wordt het rode vlak steeds kleiner. Als de tijd om is, is het rode vlak weg. Klaar!
Doel; leren dat een ander bepaald wanneer je mag stoppen, bewustwording van tijd.

Activiteiten die ze inmiddels onder de knie had uitbreiden.
Snelheid verhogen, het aantal opvoeren, harder of zachter uitvoeren, een spel langer volhouden, om de beurt doen.

We laten poppen nieuwe spelletjes vaak voordoen, omdat het met taal moeilijk uit te leggen is.